‘Innovatie zit vooral in samenwerken en slimmer organiseren’
LEESTIJD: 7,5 MIN
Zorgprofessionals zijn het menselijk kapitaal tijdens een crisis. Het is dan ook belangrijk om hun mentale weerbaarheid te optimaliseren. Innovaties kunnen daarbij helpen, niet eens zo zeer op technologisch vlak, maar meer in samenwerken en slimmer organiseren. Elza den Hertog, lid Raad van Bestuur bij Gelre Ziekenhuizen, en Ester Willemsen, programmamanager Innovatie bij het IFV, gaan met elkaar in gesprek.
Welke rol speelt innovatie als het gaat om het versterken van de mentale weerbaarheid van zorgprofessionals?
Den Hertog: ‘Innovatie maakt het voor ons mogelijk om met dezelfde personele capaciteiten meer zorg te kunnen leveren. Zorgprofessionals willen aan alle patiënten goede zorg kunnen verlenen. Als dat in het gedrang komt, kan dat leiden tot een verhoogd stressniveau, meer uren werken, meer zorgen, neerslachtigheid en uitputtingsverschijnselen. Het creëren van meer capaciteit om de zorg aan te kunnen heeft een directe link met de weerbaarheid van zorgprofessionals. Om ziekenhuisbedden vrij te maken hebben we thuismonitoring ingezet voor patiënten die niet op de IC lagen, maar wel gemonitord moesten worden op hartslag, zuurstofsaturatie en temperatuur. We deden dit al bij andere patiënten met chronische ziekten, waarom dan niet bij covidpatiënten? Het is zo effectief gebleken, dat we dit nu verder gaan ontwikkelen. Overigens vonden de mensen aan het bed het lastig om deze patiënten los te laten en te vertrouwen op digitale monitoring. Maar onder druk kunnen ontwikkelingen snel gaan. Door enthousiaste mensen hun ervaringen te laten uitdragen naar hun collega’s, breidt het vertrouwen zich uit als een olievlek.’
Willemsen: ‘We denken vaak aan technologie als het om innovatie op het operationele terrein gaat, maar juist ook de innovaties om mentale weerbaarheid van onze veiligheidsprofessionals te versterken verdienen meer aandacht. Innovatie benaderen vanuit de menskant werkt vaak krachtig, de technologie kan daar mooi op aansluiten.’
Den Hertog: ‘Dat klopt! In het begin van de pandemie ervaarden zorgprofessionals veel onmacht bij het zien van de enorme aantallen patiënten die binnenkwamen en erg snel erg ziek werden. We hebben toen een psychosociaal team opgezet, met onder andere een psycholoog en maatschappelijk werker, die dagelijks een debriefing deden met de verschillende diensten. Het is geen technologische innovatie, maar wel het anders organiseren van je supportsysteem om mensen te helpen verwerken wat ze op zo’n dag hadden meegemaakt. Mensen denken bij innovatie vaak aan een robot of digitalisering van zorg, terwijl er ook veel innovatie mogelijk is in het anders organiseren van de zorg.’
‘Mensen denken bij innovatie vaak aan een robot of digitalisering van zorg, terwijl er ook veel innovatie mogelijk is in het anders organiseren van de zorg.’
Waar hebben zorgprofessionals zelf behoefte aan, als het gaat om innovatie?
Den Hertog: ‘Zorgprofessionals moeten het gevoel hebben dat ze goede, betaalbare en toegankelijke zorg kunnen leveren. De innovatie moet dus gaan over het kunnen waarmaken van die opdracht. Een intensivist kwam met het idee om patiënten die lang op de IC verblijven, en eigenlijk niet alle artsen op een IC nodig hebben, te verplaatsen naar een unit waar ze in samenwerking met een revalidatiecentrum en een verpleeghuis verpleegd worden. Je moet je voorstellen dat iemand die 154 dagen op de IC ligt, een plek bezet houdt voor ongeveer 80 patiënten die een hartoperatie hebben ondergaan. In deze speciale unit kan een verpleegkundige 6 patiënten onder haar hoede nemen in plaats van 2 op de IC. Zo kunnen we de covid-golven beter aan en hoeven we ook geen professionals van andere afdelingen op te roepen. Een innovatief idee als dit versterkt de mentale weerbaarheid. Mensen geloven er dan weer in, ze voelen letterlijk ruimte en kunnen weer ‘lekker werken, zoals ze dat zelf verwoorden.’
Willemsen: ‘Het is mooi dat mensen innovatief denken; de man of vrouw aan het bed weet het beste waar de crux zit. Als je deze mensen stimuleert om ideeën te opperen, voelen ze zich ook voor vol aangezien. Dan ontstaat een win-win situatie, als het gaat om mentale weerbaarheid. Wat mij betreft bestaat innovatie grotendeels uit het creëren van ruimte en aandacht voor vooruitdenkers waarmee we hen stimuleren om ideeën te spuien en ervoor te zorgen dat deze ergens landen en iemand er concreet mee aan de slag gaat.’
Den Hertog: ‘Ik ben er inderdaad van overtuigd dat 20 procent van de zorg die we in het ziekenhuis leveren ook buiten het ziekenhuis kan plaatsvinden. Die 20 procent wordt niet alleen opgelost met technologie, maar door het slimmer te organiseren in de regio. Covid heeft ervoor gezorgd dat we meer zijn gaan samenwerken met andere ziekenhuizen en elkaar ook beter kunnen vinden. De relaties zijn verbeterd, de concurrentiegevoelens zijn verminderd. Maar ook met huisartsen en andere instellingen, zoals de thuiszorg, verloopt de samenwerking vloeiender. Als samenwerken vanuit de covid-zorgvraag lukt, kan het ook met andere vraagstukken in de zorg en dat gebeurt ook meer en meer.’
Willemsen: ‘Wat voorheen versnipperd ontstond, krijgt dankzij de crisis ineens landelijke aandacht. Er is erkenning voor de zorgprofessional, er wordt op natuurlijke wijze samengewerkt en er is motivatie om zaken af te stemmen.
Op die manier ontstaat een innovatieve manier van werken, ook achter de schermen, zoals bij informatievoorziening of in de vorm van het optuigen van een Landelijk Operationeel Team specifiek voor de covidpandemie. Dit soort ontwikkelingen zouden zonder druk van een crisis nooit gelukt zijn in zo’n korte tijdspanne. Dit leidt ook vanuit het IFV tot een nog innovatievere manier van samenwerken bij welke toekomstige crisis dan ook.’
Den Hertog: ‘Dat geldt ook voor het Landelijk Coördinatieorgaan Patiëntenstromen die dagelijks de capaciteit in beeld bracht van de covidzorg. Die database gaan we nu ook gebruiken voor verloskunde, zodat een verloskundige direct weet waar ze met een barende vrouw naartoe kan.’
‘Wat mij betreft bestaat innovatie grotendeels uit het creëren van ruimte en aandacht voor vooruitdenkers waarmee we hen stimuleren om ideeën te spuien en ervoor te zorgen dat deze ergens landen en iemand er concreet mee aan de slag gaat.’
Wat kan het IFV bijdragen aan deze ontwikkelingen?
Willemsen: ‘Wij inventariseren, maken innovatieve initiatieven zichtbaar en leggen waar mogelijk verbindingen tussen crisispartners. Dat willen we nu voor het eerst ook voor de zorgsector doen. Hoe kunnen we er als IFV voor zorgen dat er zichtbaarheid komt rondom vraag, behoefte of mooie initiatieven zonder het inhoudelijke deel vanuit de zorg over te nemen? Als er dingen spelen in een ziekenhuis, dan kan de rest van Nederland daar ook iets aan hebben. We hebben onlangs een virtueel lab ontwikkeld, dat gelinkt is aan ons innovatieplatform voor de veiligheidsregio’s. Het biedt een podium voor iedereen die een rol speelt in het veiligheidsdomein. Elza kan hier bijvoorbeeld succesverhalen delen van wat er in haar ziekenhuis goed werkt. Het mooie is dat innoveren door vooruitdenken kolom-overstijgend is. Leer van elkaar, in plaats van de gordijnen dicht te houden.’
Den Hertog: ‘De gordijnen zijn helaas nog te vaak dicht bij ons. Het zou inderdaad goed zijn om eens iemand vanuit bijvoorbeeld het bedrijfsleven mee te laten kijken. We kunnen ook van andere disciplines in de hulpverlening leren. Zo denken we nu na over hoe we komende herfst/winter kunnen inspelen op een nieuwe covidgolf, waarbij we minder worden gegijzeld door het virus. Met het ME-principe in ons achterhoofd, waarbij ME-personeel stand-by staat, of een militair hospitaal dat opgezet wordt, willen we tijdelijke mobiele IC’s opzetten. Met zorgprofessionals die in het geval van een covidgolf paraat staan om in te springen.’
Elza den Hertog (L) en Ester Willemsen
Willemsen: ‘Je kunt veel aan elkaar hebben, maar je moet wel weten dat de ander die betreffende kennis of ervaring in huis heeft. Zoals militairen die vaccinaties kunnen zetten. Bij het IFV zijn we daarom druk bezig met het zichtbaar maken van het Nederlandse Innovatie Ecosysteem voor publieke veiligheid, waarbij we bestaande netwerken en structuren in beeld brengen. Het is een soort Gouden Gids waarin kwaliteiten van vooruitdenkers staan opgesomd. Sowieso is het goed om van je eigen eiland af te komen en eens te kijken in de keuken van de ander.’
Den Hertog: ‘Ik ben ervan overtuigd dat elkaar tegenkomen, elkaars verhalen horen, veel effect kan hebben. Dus wie weet zit er over een tijdje een soldaat bij ons op de gang.’
Elza den Hertog Is sinds 2017 lid van de Raad van Bestuur bij Gelre ziekenhuizen. Na haar opleiding verpleegkunde studeerde zij Gezondheidswetenschappen aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zij bestuurt vanuit de visie dat de verantwoordelijkheid en het eigenaarschap voor de kwaliteit van de zorg moet liggen bij de zorgverleners. De zorg wordt beter als we uit de reflex van verantwoorden komen en meer kijken naar wat zorgverleners van belang vinden voor goede zorg en hoe zij onderling samenwerken.
Ester Willemsen Is sinds 1995 werkzaam in het domein van de veiligheid. Na haar opleiding bos- en natuurbeheer heeft zij een simulatiemodel ontwikkeld om de verspreiding van een natuurbrand te voorspellen. Als landelijk coördinator bracht Ester samen met 13 projectleiders uit verschillende veiligheidsregio’s het Landelijke Specialisme Natuurbrandbeheersing tot stand. Ruim 2 jaar geleden is zij vanuit het IFV gestart als Programmamanager Innovatie. In deze functie werkt zij intensief samen met interne en externe (multidisciplinaire) partners. Zij stuurt op het genereren van energie en inspiratie waardoor innovatieve initiatieven inzichtelijk en landelijk schaalbaar gemaakt worden.
OOK INTERESSANT VOOR U:
Mentale weerbaarheid: emoties verwerken maakt je sterker
PTSS los je niet op met een kopje thee
Vergeet innovatie soms niet de menselijke factor?!
AANMELDEN:
Wilt u nieuwe edities van het Platform voor CrisisManagement per mail ontvangen? Meldt u zich dan aan!